چه زمانی طرح شکایت کلاهبرداری کنیم؟
برای بسیاری از ما پیش آمده است که با شخصی قرارداد بسته و طرف مقابل تعهدات خود را اجرا نکرده است. همچنین، ممکن است یک شخص پولی را برای دیگری واریز کند تا به مصرف معینی برسد، ولی آن شخص پول را تصاحب کند یا به مصرف معین شده نرساند. هر چند بین مردم رایج است که تمامی این وضعیتها را در تجربه اول کلاهبرداری می‌دانند ولی واقعیت حقوقی به نحو دیگری است و بسیاری از شکایتهای کیفری کلاهبرداری به دلیل فقدان جنبه کیفری رد می‌شوند. پس مهم است بدانیم کلاهبرداری چیست و در چه زمانی طرح شکایت کلاهبرداری صحیح است.
کلاهبردار چه شخصی است؟
- کلاهبردار شخصی است که با عملیات فریبکارانه (متقلبانه) شما را فریب داده و مال شما را از طریق این فریب برای خود یا شخص دیگری از مالکیت (تسلط) شما خارج کند.
عملیات متقلبانه چیست؟
به هر رفتاری که حقیقتی را قلب نموده ( به نحو دیگری جلوه دهد) و در عرف مردم قادر به فریب دادن اشخاص دیگر باشد، عملیات متقلبانه گویند؛ در نتیجه:
– اشخاصی که بدون هیچ گونه عملیات ظاهری و با صرف دروغ گفتن مال دیگری را کسب کرده‌اند، کلاهبردار محسوب نمی‌شوند.
مثال: اگر شخصی سازنده ساختمان است و قرارداد پیش فروش ساختمان منعقد کند؛ ولی به دلیل عدم دریافت پایان کار شهرداری یا هر مانع دیگر نتواند تعهد خود برای تحویل یا انتقال سند رسمی را انجام بدهد، اگر محرز باشد در واقعیت قصد ایجاد بنا را داشته است، کلاهبردار محسوب نمی‌شود.
-اشخاصی که عملیات ایشان در عرف فریبنده نباشد و شخص از سادگی غیرمعقول خویش مال خود را در اختیار آنها قرار دهد، کلاهبردار محسوب نمی‌شوند.
مثال: اگر شخصی به صرف ادعای دیگری و بدون اینکه هیچ گونه عملیاتی برای باورپذیری این صحبت انجام شده باشد، وی را از اشخاص صاحب نفوذ در مرجعی تلقی کرده و برای انجام کاری به وی پول دهد، کلاهبرداری محسوب نمی‌شود.
بردن مال چیست؟
کلاهبردار باید سبب محرومیت مالک از مالش (بردن مال) شود و مال وی را به نفع خود یا دیگری از تسلط مالک خارج نماید. بنابراین؛
– اگر شخصی با وجود متقلبانه بودن عملیات، فریب نخورد و متوجه شود هدف کلاهبرداری قرار گرفته است، جرم کلاهبرداری واقع نشده و صرفا شروع به کلاهبرداری قابل تصور است.
شرایط بردن مال
- بردن مال باید در نتیجه رفتار متقلبانه و همراه با قصد قبلی کلاهبردار برای فریب دادن و بردن مال دیگری باشد و اگر این قصد بعد از رفتار متقلبانه ایجاد شود، کلاهبرداری نیست.
مثال: شخصی که وجهی را از دیگری گرفته تا برای او خودرو خریداری کند و پس از ناتوانی در اجرای تعهد، با فریب بیع نامه خودرو را از خریدار بگیرد و عوض آن را ندهد، مرتکب جرم کلاهبرداری نشده است. همچنین، شخصی که مال خود را به دیگری سپرده است و سپس شخصی که مال نزد وی است، با فریب وانمود کند که مال از بین رفته است، مرتکب بزه خیانت در امانت شده است و رفتار وی کلاهبرداری نست.
- اگر کلاهبرداری در نهایت منجر به نفع شخصی کلاهبردار نشود، ولی بردن مال تحقق یافته باشد، جرم کلاهبرداری تحقق یافته است.
رکن روانی کلاهبرداری
جرم کلاهبرداری در زمره جرایم عمدی به شمار می‌رود و مانند هر جرم عمدی دیگر، نیاز دارد که مرتکب با قصد قبلی و آگاهی از اینکه در حال فریب دادن دیگری است و با این قصد که در نتیجه این فریب بتواند مال وی را ببرد ( با فریب از او بگیرد)، مرتکب این جرم شود.
مجازات کلاهبرداری
- مجازات کلاهبرداری نسبت به مالی که ارزش آن تا یکصد میلیون تومان است؛ رد مال، شش ماه تا سه سال و نیم حبس و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ شده است.
- مجازات کلاهبرداری ساده؛ نسبت به مالی که ارزش آن بیش از یکصد میلیون تومان است؛ رد مال، یک سال تا هفت سال حبس و جزای نقدی معادل مالی که اخذ شده است.
- مجازات کلاهبرداری مشدد ( ارتکاب یافته توسط کارمندان دولت و نهادهای وابسته به دولت و عمومی یا جا زدن خود به جای یکی از این اشخاص یا ارتکاب کلاهبرداری با تبلیغ عامه)، رد مال، دو تا ده سال حبس و جزای نقدی معادل مالی که اخذ شده است.
